Jij en ik zijn aan de beurt in 2013. Het wordt het “Europese jaar van de
Burger”.
In eerdere jaren zette de Europese Commissie nog de spotlight op een
specifieke groep, zoals de ‘actieve oudere’ in 2012, de ‘vrijwilliger’ in
2011 en de ‘arme’ in 2010. Maar nu pakken ze de breedschaliger aan door alle
504 miljoen inwoners van de Europese Unie in het zonnetje te zetten.
Al deze burgers worden in 2013 bewust gemaakt van hun rechten op het gebied
van wonen, werken en reizen in de EU. Er komen evenementen en conferenties
en discussies over de toekomst van Europa. Wat een feest!
Maar nee, tijdens zijn speciale jaar zal de Europese burger niet worden
ingeschakeld voor het oplossen van de eurocrisis en het versterken van de
monetaire unie. Dat blijft een zaak van regeringsleiders in achterkamertjes,
van nationale parlementen en nationale verkiezingen.
Crisis minder heftig
Daarom zal 2013, net als 2011 en 2010 de geschiedenisboeken ingaan als het
Jaar van de Eurocrisis. Al is er een behoorlijke kans dat de crisis het
komende jaar minder heftig is dan in 2012. Dankzij het ingrijpen van Mario
Draghi en zijn Europese Centrale Bank (ECB) zijn veel van de angstprofetieën
van begin vorig jaar niet uitgekomen. Maar het was kantje boord.
De monetaire unie is in 2012 niet uit elkaar geklapt, Griekenland heeft de
drachme niet ingevoerd (zelfs hoofdeconoom Willem Buiter van bankreus Citi
heeft de kans op een Grexit verlaagd van 90 naar 60 procent), de Duitse
rechters hebben het noodfonds niet onwettig verklaard, en Spanje en Italië
hebben hun begrotingstekort het afgelopen jaar op de kapitaalmarkt kunnen
financieren.
Ook in 2013 zullen deze twee landen weer naar de markt moeten. Maar de
financieringsbehoeften zijn wat minder dan in 2012, toen veel obligaties
afliepen. Voor Spanje is er de grootste kans op problemen. Het land moet in
2013 naar schatting 207 miljard euro ophalen. Dat is nog zonder eventuele
fondsen die het land nodig heeft om de bankensector te herfinancieren.
Lukt het Spanje om dat geld tegen draaglijke rente te lenen? Dat wordt een van
de beslissende vragen in 2013. Als het niet lukt, zal Spanje moeten
aankloppen bij het permanente noodfonds ESM en nieuwe hervormingseisen van
de Europese Commissie slikken.
ECB in actie
Vervolgens kan dan de ECB in actie komen met het in september 2012
aangekondigde opkoopprogramma, dat gekoppeld is aan het nakomen van de
hervormingsafspraken van Spanje.
Aan de ene kant zullen die gebeurtenissen een nieuw dieptepunt in de
eurocrisis betekenen. Aan de andere kant geeft het de mogelijkheid aan de
ECB om te laten zien wat het nieuwe opkoopinstrumentarium in de praktijk
waard is. Gaan de rentes weer naar beneden? Houdt Spanje zich aan de
afspraken? En zo niet, durft de ECB dan te stoppen met opkopen van Spaanse
schuld?
Er is nog meer terrein voor de ECB om in 2013 te ontginnen. De centrale bank
zal een afdeling voor het toezicht op de 150 grootste Europese banken moeten
opzetten. Daarbij moet president Draghi een Chinese muur bouwen tussen
toezicht en monetair beleid, anders komt de onafhankelijkheid van de ECB in
gevaar. Een lastige opdracht.
Recessie wakkert de crisis aan
Door de eurocrisis verdiepte de recessie in Europa. In 2013 dreigt het
omgekeerde te gebeuren: de recessie wakkert de crisis weer aan.
Schuldsanering is nu eenmaal makkelijker als de economie groeit. Komt er
volgend jaar herstel, of verdiept de economische crisis zich?
Afgaande op de ramingen, moeten er in Noord-Europa al in de lente van 2013
duidelijke tekenen van herstel zichtbaar zijn. Zo verwacht het CPB dat de
Nederlandse economie alleen in het eerste kwartaal van volgend jaar nog
krimpt. De rest van het jaar zou er sprake zijn van (geringe) groei. Dat het
CPB voor heel 2013 gemiddeld toch uitkomt op krimp, komt door zogenoemde
‘overloop’ van de krimp in de tweede helft van dit jaar.
De Europese Commissie verwacht groei in 2013 in Duitsland en Frankrijk. De
economieën van Italië, Spanje en Griekenland blijven ook volgend jaar
krimpen, zij het minder dan in 2012.
Groei of krimp, de Europese politici zullen in 2013 verder moeten met het
versterken van de monetaire unie om de volgende crisis te voorkomen.
Aanvoerder Van Rompuy van de regeringsleiders werkt aan een agenda, maar de
nationale politici werken niet erg mee.
Dood paard
Vooruitgang wordt in 2013 extra bemoeilijkt door nationale verkiezingen. Eerst
die in Italië, waarschijnlijk op 26 februari. En – belangrijker – in
september in Duitsland.
Europese samenwerking en financiële hulp zullen geen populaire
verkiezingsthema’s voor Angela Merkel en haar SPD-uitdager Peer Steinbrück.
De Duitse verkiezingen zullen in de eerste acht maanden van 2013 vooruitgang
in Europa hinderen.
Dat wordt trekken aan een dood paard, voor de nieuwe EU-voorzitter Ierland,
die vanaf 1 januari het stokje over neemt van Cyprus. Ook de volgende
voorzitter Litouwen (vanaf 1 juli) krijgt het niet makkelijk.
Daarna zijn achtereenvolgens Griekenland (eerste helft 2014) en Italië (tweede
helft) aan de beurt. Pas halverwege 2015 komt de voorzittershamer weer in
handen van een solide euroland: Luxemburg. En begin 2016 mag Nederland aan
de bak. Komt alles toch nog goed met Europa.
Lees ook op Z24:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl